Kiedy dowiadujesz się, że zostaniesz rodzicem w Twojej głowie pojawia się gonitwa myśli i planów. Pamiętasz, że jak sam byłeś dzieckiem zapowiadałeś rodzicom jak będziesz się zachowywać na ich miejscu względem swoich pociech. Obserwujesz inne matki i ojców, a w Twojej głowie z łatwością pojawiają się oceny ich zachowania względem dzieci. Jednak dopiero życie z dzieckiem w rzeczywistości weryfikuje jakim jesteś rodzicem – chociaż najpewniej wpasujesz się w któryś z podstawowych typów rodzicielstwa.
Najczęściej sposób wychowania dziecka jest mocno zależny od naszego charakteru oraz naszych doświadczeń. Często jeżeli sami przeżyliśmy określone zachowania naszych rodziców, które nas krzywdziły to chcemy być zupełnie inni dla swoich dzieci i nie powielać określonych zachowań. Czasami niestety wpędza nas to w błędne koło np. dzieci, którymi rodzice za bardzo się nie interesowali i przyzwalali na wszystko potrafią jako rodzice przesadzać z kontrolą, a przeciwnie – osoby, które doświadczyły wielu nakazów, zakazów i kar stają się rodzicami bardzo pobłażliwymi. Istnieje wiele stylów wychowania dziecka i oczywiście nie istnieje jedna gotowa metoda, która sprawdzi się u każdego, jednak niektóre cechy sposobu wychowania są bardzo zbliżone i pozwoliło to psychologom na wyodrębnienie czterech głównych typów rodzicielstwa. Diana Baumrind, Eleanor Maccoby, i John Martin podzielili rodziców na przyzwalających, autorytatywnych, niezaangażowanych oraz autorytarnych.
Oczywiście rodzice idealni nie istnieją, ale jednak specjaliści wskazali, że jeden z tych typów rodzicielstwa jest najlepszy pod kątem rozwoju dziecka. Który to styl? Którym jesteś Ty i jak możesz to dobrze wykorzystać?
Rodzic przyzwalający / pobłażliwy
Najczęściej jest to typ rodzica, który jako dziecko doznał wielu niewytłumaczonych zakazów i mierzył się z „niesprawiedliwością” decyzji swoich rodziców. Jako że bardzo zależy mu na tym, aby jego dziecko nie doznało takiej „krzywdy”, najczęściej przyzwala na niemal wszystko. Chce być przyjacielem swojego dziecka, a nie surowym rodzicem. Pobłażliwy rodzic ustala zasady, ale praktycznie nigdy ich nie egzekwuje. Nawet jeżeli chce wyciągnąć konsekwencje z zachowania dziecka, to ostatecznie szybko odpuszcza.
Niestety takie zachowanie ma wiele minusów i nie chodzi wyłącznie o brak autorytetu takiego rodzica, ale również o to, że dorastające w takim wychowaniu dzieci mają częstsze problemy w szkole (zarówno z nauką, jak i problemy behawioralne), a ostatecznie mogą mieć niższe poczucie własnej wartości lub w przyszłości borykać się problemami zdrowotnymi wynikającymi z budowania złych nawyków np. częste jedzenie słodyczy, brak konieczności mycia zębów czy problemy ze snem przez późne zasypianie i nie przestrzeganie higieny snu.
Widzisz tu siebie i chcesz zmienić ten styl wychowania w zaletę? Najprawdopodobniej Twoje dziecko ma do Ciebie olbrzymie zaufanie, więc możesz to wykorzystać. Co prawda w przypadku nagle pojawiających się nakazów i zakazów dziecko może się buntować, ale nigdy nie jest za późno na pewne zmiany! Możesz zacząć od wprowadzania drobnych zasad lub obowiązków i respektowania ich. Ze starszym dzieckiem możesz wspólnie przygotować listę złych nawyków i postarać się je modyfikować. Nie da się jednak ukryć, że praca nad konsekwencją będzie dotyczyć również Ciebie samego, bo oczekując czegoś od swojego dziecka musisz również sprostać wymaganiom i nie odpuszczać.
Rodzic autorytatywny / autorytet
Rodzic autorytatywny łączy wysokie wymagania względem dziecka z rozumieniem jego uczuć i potrzeb. Chce być dla swojego dziecka autorytetem, ale pozwala też uczyć się na własnych błędach. Rodzic autorytatywny bardzo mocno angażuje się w utrzymywanie dobrych relacji z dzieckiem, ale jednocześnie ustanawia jasne zasady wobec swoich dzieci i przykłada dużą wagę do wyjaśniania dziecku swoich oczekiwań oraz zależności, które mają wpływ na pewne decyzje. Dodatkowo potrafi być elastyczny i uznaje, że zasady można modyfikować, biorąc pod uwagę zdanie i uczucia dziecka.
Ten rodzaj rodzica daje dziecku dużo swobody, ale jednocześnie wyznacza granice. Autorytatywny rodzic uczy dziecko samodzielności, samodyscypliny i odpowiedzialności, ale jednocześnie udowadnia, jak ważne jest otwarcie na dialog i inny punkt widzenia. Taki rodzic nie tylko słucha swojego dziecka, ale jest też bardzo empatyczny. Najczęściej dzieci wychowywane przez rodzica będącego autorytetem wyrastają na pewne siebie, odpowiedzialne i szczęśliwe osoby, które nie mają problemów z wyrażaniem swoich opinii i potrzeb, a jednocześnie liczą się ze zdaniem osób, na których im zależy. Baumrind uznaje, że “wychowanie autorytatywne jest optymalne dla większości dzieci”.
Rodzic niezaangażowany / zaniedbujący
Zaniedbujący rodzic nie angażuje się praktycznie w ogóle w życie dziecka, najczęściej nie stawia żadnych wymagań, ale nie okazuje też dziecku uczuć i zainteresowania. Dzieci rodziców niezaangażowanych często czują się porzucone, samotne lub niechciane, a takie rodzicielstwo niestety często może wynikać z własnych problemów rodzica. Brak zainteresowania oraz brak świadomości potrzeb dziecka niestety prowadzi do wielu poważnych problemów w jego przyszłości takich jak depresja, niskie poczucie własnej wartości i brak samoakceptacji. Dzieci rodziców zaniedbujących często nie potrafią jako dorośli angażować się emocjonalnie w związek lub przeciwnie – są nadopiekuńcze i zdarza im się tkwić w relacjach toksycznych. Maccoby i Martin opisują zaniedbujących rodziców jako “niski poziom kontroli i mało ciepłych”.
Tacy rodzice najczęściej nie wiedzą, co robią ich dzieci, nie znają ich koleżanek i kolegów oraz nie mają pojęcia o ich zainteresowaniach. W ich domu nie ma zasad, dzieci nie słyszą rad, wskazówek i nikt nie interesuje ich rozwojem, ocenami i potrzebami dziecka, które najczęściej pozostawione jest samo sobie.
Jeżeli widzisz tutaj siebie to pierwszym krokiem pomocy Tobie i Twojej rodzinie jest najprawdopodobniej udanie się na terapię do specjalisty. Musisz zauważyć swoje potrzeby, aby potrafić lepiej interpretować potrzeby swojego dziecka. Nie bój się prosić o pomoc – to najlepsze co może Was spotkać.
Rodzic autorytarny
Rodzic autorytarny to dosłownie rzecz biorąc rodzic – dyktator, który nie liczy się z uczuciami dziecka i oczekuje całkowitego posłuszeństwa w każdym aspekcie jego życia. Ustala wiele zasad i oczekuje ich całkowitego respektowania, przy tym nie tłumacząc, z czego one wynikają. Standardowym podejściem takiego rodzica jest całkowity brak elastyczności i używanie kar jako środka do wychowania dzieci. To bardzo sztywny model wychowania, który opiera się na pełnej kontroli dziecka, surowej dyscyplinie i pewnego rodzaju hierarchii rodzinnej, w której rodzice zawsze są wyżej niż dzieci. Uczucia i potrzeby dzieci zawsze są ignorowane, a w domu nie ma miejsca na dialog i empatię.
Dzieci wychowujące się przy rodzicach autorytarnych bardzo często przechodzą okres silnego buntu, w którym mają wiele tajemnic przed rodzicami i przejawiają agresywne zachowania. Najczęściej przez całe dzieciństwo słyszą, że „nikt ich nie pytał o zdanie”, „dzieci i ryby głosu nie mają” i „dopóki mieszkasz w moim domu, robisz tak, jak ja powiem”. Takie zachowania rodzica powodują oczywiście brak zaufania dziecka, ale są też w przyszłości przyczyną niskiego poczucia własnej wartości, zaburzeń depresyjnych oraz braku asertywności i samodzielności. Dzieci tych rodziców mogą również wyrastać na świetnych kłamców przyzwyczajeni do kłamania w dzieciństwie, aby uniknąć kary.
Jeżeli jesteś tym rodzicem to przed Tobą wiele pracy, aby naprawić relacje z dzieckiem. Najczęściej ten styl rodzicielstwa wynika z charakteru i podobnych doświadczeń w przeszłości, więc musisz w pierwszej kolejności przepracować swoje problemy i dać dziecku więcej zaufania, samodzielności oraz miłości i wsparcia.
Czy istnieje idealny styl rodzicielstwa?
Raczej nie… Chociaż eksperci są zgodni w tym, że najlepsze dla prawidłowego rozwoju dziecka jest rodzicielstwo autorytatywne, to jednak warto pamiętać, że każdy rodzic i każde dziecko to zupełnie odrębna jednostka i inna osoba. Złożona ze swoich przekonań, uczuć i doświadczeń, które potrafią mieć ogromny wpływ na jej przyszłość. Świadomość własnego stylu wychowania jest bardzo ważna, żebyśmy znali ewentualne niebezpieczeństwa, do których może prowadzić i żebyśmy mogli pracować nad sobą. Najważniejsze jednak jest to, aby wychowanie dziecka ewoluowało wraz z jego rozwojem, bo tylko dostosowanie się do zmieniających się potrzeb naszego dziecka pozwoli nam zbudować z nim silną więź.
Zainteresował Cię temat? Zobacz także
Teoria przywiązania. 4 Typy więzi rodzicielskiej
Pingback: Konsekwencja w rodzicielstwie bliskości. 4 Podstawowe elementy